10 ले चा बाजार -

 

10 ले चा बाजार -

                  लेच्या प्रमुख हमरस्त्यावरच लेचा बाजार एकवटला होता. लहान मोठ्या दुकानांमधे चायनीज कप, थर्मास, काश्मिरी शाली, इत्यादि सर्व गोष्टी मिळत. पोशिश हे सर्वांचं लाडकं दुकान. तिथे श्रीनगरमधे बनलेले मस्त आणि स्वस्त गरम कोट मिळायचे. माझ्या पंजाबी,युपी किंवा दिल्लीच्या मैत्रिणी एकेका वेळी डझन डझन कोट आपल्या डाऊनच्या नातेवाईकांना देण्यासाठी खरेदी करत.   त्याचप्रमाणे काही दुकानात फॉरिनची घड्याळं, कॅमेरे, टेंट्स, हेअर ड्रायर, आणि अजुन ही कित्येक गोष्टी मिळत. लेहून फ्लाईट रद्द झाली आणि फॉरिन टुरिस्ट अडकुन पडले की काही वेळा त्यांचेही पैसे संपत आणि तिथे रहाण्याच्या बदल्यात ते त्यांच्या वस्तू तिथे विकून किंवा तशाच देऊन जात. ह्या वस्तुंना इथे चांगलीच मागणी असे. आमच्या पंजाबी, बिहारी, यु.पीच्या सर्व मैत्रिणींना सुट्टीवर सासरी जातांना प्रत्येकासाठी असं उंची सामान नेण्याची सक्ती असे. त्यांची बहुतेक सर्व कमाई त्यातच संपून जाई. अशा बेगडी संस्कृतीच्या शिकार असलेल्या ह्या बायका कित्येकवेळा आपले पैसे वाचविण्यासाठी सुट्टीत घरी जाण्यापेक्षा उणे 30 अंश सें. मधेही लेमधच राहणे पसंत करीत.

               सर्वात लक्षवेधी अशी दोन दुकानं म्हणजे बाटा आणि करोना. ही दुकानं मात्र सदैव नवीन नवीन मालाने भरलेली असतं. लहानपणापासून सतत पायात बूट घालावे लागल्याने लडाखी लोकांच्या पायाचे आकार निमुळते आणि लहान असत.  बहुतेक बायकांचे बूट हे तीन नंबरचे तर पुरुषांचे पाच किंवा सहा नंबरचे असत. ह्या नंबरचे बूट पटापट खपत. चार पाच हे आम्हाला लागणार्‍या आकाराचे बूट केंव्हाही उपलब्ध असत. थंडीत एकच जाड सॉक्स पेअर घालण्यापेक्षा एकावर एक दोन पातळ सॉक्स पेअर घातली तर जास्त उबदार वाटे. सहाजिक बूटही एक साईज मोठे घ्यावे लागत.  बुटांच्या साईजवरून आर्मीच्या लोकांनी सांगितलेला किस्साही मजेशीर होता. आर्मीची मराठा बटॅलियन बदलून लेला गुरखा बटॅलियनची नेमणूक झाली. परंतु गुरखा लोकांचेही पाय छोटे असल्याने इतक्या मोठ्याप्रमाणावर त्यांच्या साईझचे बर्फात सियाचनलाही चालू शकतील असे छोटे बूटच मिळेनात. शेवटी गुरखाऐवजी मराठा बटालियनलाच तिथे जास्त दिवस रहावे लागले - -दुसरी  तुकडी येईपर्यंत.!

                   ह्या करोना आणि बाटाच्या दुकानांनधे बुटांच्या जोडीने स्वेटर्स, टेनिस व  बॅडमिंटनच्या रॅकेटस् ही मिळत. आम्हा मैत्रिणींचा पगार झाला की आमची एक तरी चक्कर बाटा आणि करोना मधे होत असे. तेंव्हा राजीव गांधींमुळे प्रसिद्धस आलेले  लोटोचे बूट ले सफरीवरून परत जातांना आमच्या बहुतेक पुरुष पाहुण्यांच्या पायात चमकतांना दिसत. लेला सर्व कर माफ असल्याने करोना आणि बाटामधून तीनचार जोड घेतल्याशिवाय पाहुणे हलत नसत.

            ले सारख्या खडतर गावातही आपल्या अस्तित्वाचं निशाण फडकवत ठेवणारी स्टेट बॅंक ऑफ इंडियाची पाटी पाहून प्रत्येक डाऊनच्या माणसाला एक क्षणभर तरी थबकायला होत असे.

                बाजाराची एक प्रमुख गल्ली आमच्या घराच्याच पुढे होती ती म्हणजे मोती गल्ली. छोट्या छोट्या दुकानांची रांगच होती. मोती, सेमिप्रेशस स्टोन इ. इ. सर्व मिळण्याची जागा! तमाम बायकांची प्रिय गल्ली. मोती, गार्नेट, टर्क्वाझ यांच्या सुंदर सुंदर माळा, हातातल्या बांगड्या, कानातील टॉप्स् ते बनवून देत. आमच्या आलेल्या महिला पाहुण्यांना ही गल्ली इतकी आवडे की नंतर पुण्यामुंबईला पोचल्यावर त्यांच्या त्या माळा बांगड्या पाहून त्यांच्या इतर मैत्रिणीही त्यांना अजून दागिने मागव ना म्हणून गळ घालत; आणि त्यांच्या नातेवाईकांना देण्यासाठी मला अजून बांगड्या, माळा घ्याव्या लागत. काही दिवसांनी तुम्ही डझनावारी माल घेता तुम्ही हा व्यवसाय सुरु केला का असा सवाल दुकानदार मला विचारू लागला.

                  ह्या दुकानांच्या पुढे रस्त्यावर भाजी विकणार्‍यांची दुकानांना समांतर दुतर्फा ओळ बसे. जून जुलैमधे पांढरे शुभ्र प्लॉवर, कोबी, कोपराएवढे लांब आणि हाताएवढे जाड लाल मुळे, बटाटे, मटार, गाजरं, टोमॅटो, रसाळ ओले जर्दाळु अशी शेतातली ताजी ताजी भाजी (farm fresh) घेऊन स्वतच शेतकरी, जास्त करून शेतकरी बायका बसलेल्या असत. पोत्यांमधे वाळलेले टोमॅटो, वाळलेला कोबीचा कीस, इतर भाजी आणि जर्दाळू घेऊन लोकं बसलेली असत.

                 `जहाँ न जाएँ बैलगाडी वहाँ पहुचे मारवाडी' हे लेलाही मारवाड्यांनी खरं करून दाखवलं होतं. लेच्या बाजारातही मारवाडी आणि सरदारजींनी बाजी मारली होती, सोनू सरदारजीकडे डाउनच्या ब र्‍याच गोष्टी मिळू शकत होत्या. त्याच वेळी त्यांनी मदर डेअरीचं आईक्रीम ले मधे ठेवायला सुरवात केली. त्याचं अप्रूप इतकं होतं की थंडीमधेही माणसं हे आईक्रीम खायला गर्दी करत. ह्या शिवाय एक काश्मीरी भाजी मार्केटही होतं तिथे श्रीनगरची सफरचंद आणि थोडीफार डाऊनची फळं आणि भाजी मिळत असे. थंडीपासून ह्या भाजी-फळांचं रक्षण करणं मात्र अवघड काम असे. बहुतेक भाज्या थंडीने बर्फ होऊन सडत असत. पण आपल्याला बर्‍याच दिवसांनी वांगी, दुधी पहायला तरी मिळाले ह्याचाच आनंद असे.

आमच्या डाऊनच्या पंजाबी मैत्रीणी डाऊनहून येतांना प्लॅस्टिकचे कुंडे, पलॅस्टिकची भांडी, कपडे इत्यादि गोष्टी आणून इथे  भरपूर नफ्यात विकून प्रवासखर्च सहज भागवत असत.

------------------------------

नाते लडाखशी (अरुंधती प्रवीण दीक्षित)  अनुक्रमणिका