27 हॅम रेडिओ -

 

    27 हॅम रेडिओ -

                         म्हैसूरचे ब्रिगेडिअर वोंबतकेरे हे एका प्रचंड उत्साहाचं नाव होतं. Border road organization च्या ह्या वादळाचं नाव गिनीज् बुक् ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्ड मधे सुवर्णाक्षरांनी नोंदवलं गेलंय! खर्दुंगला ह्या जगातल्या सर्वात उंच खिंडीत मोटरेबल रस्ता बांधण्यासाठी! ब्रिगेडिअर साहेंबांची लडाखमधील ही दुसरी पोस्टिंग होती. हिमालयात प्रचंड भटकंती करून, नसलेले रस्ते शोधून डोक्यात तयार झालेले हे रस्त्यांचे नकाशे प्रत्यक्षात उतरविणार्‍या ह्या माणसाने आणि त्याच्या साथीदारांनी B.R.O चा ‘सर्वत्र’ हा मोटो सत्यात आणला होता.

                    ह्याच वेळी ब्रिगेडिअर वोंबतकेरे यांनी त्यांच्या युनिटमधे हॅम रेडिओची अँटेना बसवली होती. हॅम रेडिओचं तंत्रज्ञान कसं आहे हे पहायला त्यांनी काही मोजक्या जवळच्या ऑफिसर्सना बोलावलं होतं. गांधीजी तुरुंगात असतांना जेवायची वेळ झाली की एक मनीमाऊ आमंत्रणाची वाट न बघता आपल्या पिलांसह तिथे हजर होत असे. बायकांना आमंत्रण आहे नाही याचा फारसा विचार न करता हॅम रेडिओ आहे तरी कसा हे बघण्याच्या उत्सुकतेपोटी मीही प्रवीणबरोबर हजर झाले. तिथे उपस्थित एकमेव स्त्री म्हणून माझं खास स्वागत झालं. हॅमरेडिओची ती भली मोठी डिश अँटेना, जगात  कुठेही बोलता येईल हे त्याभोवतीचं वलय आणि प्रत्यक्ष तसं बोलण्याची संधी ह्या गोष्टींनी तेंव्हा मी भारावूनच गेले होते. अहमदाबादच्या एका हॅमरेडिओप्रेमी बरोबर पहिल्यांदाच बोलायला मिळाल्याने मला अगदी चंद्रावरून पृथ्वीवर बोलल्याचा आनंद झाला होता. ‘मोबैल’ नावाच्या प्राण्याने  तोपर्यंत हे जग असं लीलया शिंगावर घेतलं नव्हतं ना! साधा फोन लावणंसुद्धा महाकठीण कामं होतं. त्यामुळे महिन्यातून एखादेवेळी कोणा घरच्यांशी बोलायला मिळालं तर आभाळ ठेंगणं वाटे.                                     बघता बघता आमच्या मैत्रीचा वेलु लेच्या गगनावरु चढला. आमची मैत्री पाहून एकदा समोरच्या नवख्या ऑफिसरनी विचारलं तुमची एवढी मैत्री कशी? आणि मी बोलून गेले “आम्ही शेजारी आहोत ना”! “म्हणजे?” “म्हणजे आम्ही महाराष्ट्राचे  आणि ब्रिगेडिअर साहेब कर्नाटकचे”. लेमधे बेळगाव-वादावरून आमची वादावादी होणं शक्य नव्हतं. त्यांनी कर्नाटकची आणि आम्ही महाराष्ट्राची सीमा कधीच ओलांडली होती. त्यांनाही हसू आलं. “अहो मग आपण पण सख्खे शेजारीच आहोत की कारण मी भोपाळ – मध्यप्रदेशचा! आणि ब्रिगेडिअर साहेब आपण चुलत शेजारी!” माणसं जोडत आणि सूर जुळत नवी नाती तयार होत होती. त्यात भाषा, प्रांत, हे सर्व कधीच मागे पडत गेले आणि एकमेव निखळ नातं शिलकीत राहिलं - - माणुसपणाचं - - माणुसकीचं!

                         आम्ही आमच्या आर्मी किंवा एअरफोर्सच्या मित्रांना जर कधी त्यांच्या दुर्गम अशा दूरदूरच्या कँपला भेटायला गेलो तर त्यांनी केलेल्या आदरातिथ्याने भारावून जायला होई. अमरनाथ पर्वतरांगांमध्ये असलेल्या गुमरी सारख्या अती थंड तळावर मेजर पुणेकर  घरून आणलेला बहुमूल्य साबुदाणा आमच्यासाठी वापरून  साबुदाण्याची खिचडी बनवून आमची वाट पहात असत. जिथे पाणी हे पाणी स्वरूपात राहणं कठीण तिथे साबुदाणा भिजवणं आणि तो मऊ होणं ह्याला किती प्रयास पडत असतील हे तिथे गेल्यावरच कळु शकेल. तर कारगीलसारख्या ठिकाणी B.S.F चे राजपुरोहित आणि त्यांचा अख्खा स्टाफ श्रीखंड बनवण्याची झटापट करत असे. इथे सोप्या वाटणार्‍या या गोष्टी तिथे किती अवघड आहेत हे कसं सांगू? जिथे दूधही मिळणं कठीण तिथे त्या दुधाचं दही, दह्याचा चक्का, आणि चक्क्याचं श्रीखंड ह्या एकापेक्षा एक अवघड गोष्टी आमच्यासाठी हे लोकं कसे जमवत होते ह्याची आठवण जरी आली तरी एखादा चिंतामणी अथवा कल्पवृक्षाचं सुंदरसं फूल माझ्या ओंजळीत असल्याचा आनंद मला होतो.  अति दूरच्या एका आर्मी तळाजवळ लावलेला फलक आजही आमच्या मनात राहूनच गेला आहे –Whoever visits here is either a friend or a foe!

                            खरच होतं ते! कारण कारगिलला जिथे प्रवीणच्या ऑफिसर्ससाठी नवीन ऑफिस बनवणं सुरू होतं, ते पाहतांना अनेकजण सांगत होते, सर कालच आपल्या ऑफीसच्या पुढेच 100 मि.वर पाकिस्तानी तोफांनी डागलेला तोफगोळा  फुटला. हे नेहमीचंच होतं. तेंव्हा कारगिल युद्ध  चालू झालेलं नव्हतं तरीही सीमा धुमसतच होत्या.

कारगीलला B.S.F चे मोठे युनिट आहे. त्यांची मेसही प्रशस्त आहे. I.T.B.F. चे मुख्य ऑफिस ले ला आहे आणि येथे मात्र छोटे युनिट आहे. कारगीलला गेल्यावर  B.S. F. च्या काही वरिष्ठ ऑफिसर्सना जेवायला बोलवायचे ठरले. सकाळी ते आमच्याकडे येणार होते तर संध्याकाळी आम्ही त्यांच्याकडे डिनरला जाणार होतो. प्रवीणनेही मला जेवणात जातीने लक्ष घालायला सांगितले. त्स्रिंग दोर्जे मला आमच्या मेसच्या स्वयंपाकघरात घेऊन आले. प्रथमतः मी हबकूनच गेले. हे स्वयंपाकघर जवळ जवळ जमिनीच्या पोटातच होते. वीज, पाणी ह्या गोष्टींचा स्पर्शही नव्हता. स्वयंपाकासाठी लागणारे किरकोळ सामान वगळता तेथे काहीही उपलब्ध नव्हते. गडद अंधारात केरोसीनवर जळणा र्‍या मिणमिणत्या दिवटीच्या उजेडात पदार्थांचा चेहरा मोहरा तर सोडाच पण पायाखालची जमिनही दिसत नव्हती. जिथे स्वयंपाक करायचा तिथे सिंक इत्यादिचाही मागमूस नाही जिथे स्वयंपाक करायचा तिथेच हात धुवायचे, तांदूळही तिथेच धुवायचे. पायाखाली तयार झालेल्या चिखलात बसून स्वयंपाक करायचा. नवीन युनिट तयार होणार होते पण आत्ता काय? तिथल्या कुकने जे काही बनविले ते पहाण्यापलिकडे किंवा जास्त करून न पाहण्यापलिकडे मी काहीच करू शकले नाही. प्राणवायूच्या कमतरतेमुळे  आणि आतील भयानक परिस्थितीमुळे डोकं जाम दुखत होतं. आमच्याकडचं अशाप्रकारे तयार झालेलं जेवण जेऊन सर्वजण गेले. रात्रीच्या त्यांनी दिलेल्या जेवणात किटलीतून ओतता येईल असं श्रीखंड असलं तरी त्यांच्या चेह र्‍यावर मात्र जितं मया हेच भाव उठून दिसत होते. नंतर B.R.O. च्या हिमांकने I.T.B.F. चं सुंदर अ‍ॅफिस बनवून दिलं. तेथून येणा र्‍या जाणा र्‍या प्रत्येक गाडीवर बारकाईने लक्ष ठेवता येत होते.

-----------------------------------

नाते लडाखशी (अरुंधती प्रवीण दीक्षित)  अनुक्रमणिका