30 पोगँग त्सो- (Pangong Lake)-

 

30 पँगाँग त्सो - (Pangong Lake)-

                         बराच लांबचा प्रवास करून पोंगँग त्सो पर्यंत पोचलो होतो. गाडीतून उतरलो तर समोर आकाशाच्या काळजाचा आकाशी तुकडा जणू जमिनीच्या पसरलेल्या दुपट्यावर खेळत होता. आकाशमायलाही कधीतरी वाटलं असेल का- - की आपल्याला आपल्यासारखंच सुंदर बाळ व्हावं- - निळं निळं - - रेशमी अंगकांतीचं - - पांढर्‍या पांढर्‍या  शुभ्र ढगांचं झबलं घातलेलं - -डोंगराचं दिमाखदार टोपडं मिरवणारं - - -त्याच्या टोपड्याला गोंडाही हवाच - -पांढर्‍या शुभ्र हिमाचा. एखादं स्वप्न पहावं तसं गाडीतून उतरून आम्ही आकाशमातेला पडलेलं स्वप्न बघत होतो. जिथे त्रास द्यायला कोणी नाही अशी शांतता पाहून आई बाळाचा खेळ चालू होता. वरतून आकाश कौतुकाने आपल्या बाळाकडे वाकून वाकून बघत होतं. त्याच्याशी खेळतांना आपले रंग बदलून दाखवत होतं आणि बाळही आई करेल तसं करत होतं. लाटांचे घुंगुरवाळे घातलेले कोवळे पाय हलवत बाळ आकाशाला हुंकार देत होतं. खुळ्ळ खुळ्ळ ! कृष्णाच्या पावलांचा स्पर्श होण्यासाठी यमुनाही किती अधीर झाली होती. आम्हीही अभावितपणे खाली वाकून स्फटिकासारखं स्वच्छ ओंजळभर पाणी उचलून घेतलं. आणि पलझोरच्या बोलण्यानी भानावर आलो - - “पाणी पिऊ नका हं खारट आहे”.

                        अचानक विचारांची मालिका तुटली आणि आजुबाजुच्या पर्वतराजीकडे पाहून दुसरेच विचार घोळायला लागले. एवढ्या उंच उंच पर्वतरांगांवरून खाली धावत, उड्या मारत येणार्‍या पाण्याला, सागराला मिळायची आस मनी धरून वाहून येणार्‍या पाण्याला,  स्वभावजात सतत बागडणार्‍या पाण्याला “स्टॅच्यू”! म्हणून बर्फमय करून, असेल त्या अवस्थेत पुतळा बनायची शिक्षा कमी का होती?  म्हणून या पर्वतानी सर्व बाजूंनी त्याची कोंडी करून धरून ठेवलं आहे? तरीही त्या पाण्यानी जराही नाउमेद ना होता 14000 फूट उंचीवरही  स्वतच सागराचं रूप धारण करायचं ठरवलं असावं.  160 कि.मी. लांबीचा आणि 4 कि.मी रुंदीचा हा सरोवर-समुद्र म्हणजेच पँगाँगत्सो! ह्याचा दोन तृतीयांश भाग चीनमधे आहे तर एक तृतीयांश भाग भारतात. जुलमी पर्वतांवर कुठलाही राग न धरता निर्मळ पारदर्शी असलेल्या ह्या सरोवराचा निळा रंग  दिवसभर सतत बदलत राहतो. निळ्याशार आकाशालाही त्यात आपलं प्रतिबिंब सतत पहायचा मोह आवरता येत नाही हे पाहून ओबडधोबड डोंगरही त्यात स्वतःचं रुपडं पहाण्याचा प्रयत्न करतो आणि मधूनच त्याचं पाणी विटकरी हिरवट करायचा प्रयत्न करतो. आपल्याला समुद्राला मिळू न दिल्याची खंत मात्र ह्या सरोवराच्या उरात सलत राहते; त्याच्यातील क्षारांच्या रूपाने. हातातली पाण्यानी भरलेलली ओंजळ तशीच खाली सोडून दिली. रंगांच्या विविध छटा आणि पायाशी नाजुकपणे येणार्‍या लाटांचा नादमधुर खुळ्ळ खुळ्ळ असा मंजुळ ध्वनी अनुभवत थंडीचा आणि वेळेचाही विसर पडला.

               तळ्याच्या जवळ काही अंतरावर ब र्‍याच अशक्त झाडांचा समूह दाखवत ग्यालपो फोटोग्राफर म्हणाला ही झाडं बर्‍याच वर्षांपूर्वी लावलेली आहेत. पण इथल्या भयंकर थंडीत ती कशीबशी तगून आहेत एवढच! त्या झाडांची ती बिकट अवस्था पाहून आम्हाला त्यांची कीव आली. रोज थंडीचे आसूड ओढल्याने त्यांच्या अंगात त्राणही उरलं नव्हतं. गुलामांपेक्षा त्यांची अवस्था भीषण वाटली.

                    काहींच्या मते जमिनीच्या पोटातून भारतापासून ते ब्रह्मदेश म्हणजे म्यानमारपर्यंत जाणारा एक सुवर्ण पट्टा इथून जातो. त्यात सोनं आणि अनेक मूल्यवान रत्न माणकं इथे सापडतात. बाकी रत्नांचा शोध आम्ही घेतला नाही तरी इथे गार्नेट हिल नावानी प्रसिध्द असलेल्या टेकडीवर गार्नेटचे दगड मात्र आजही सहज सापडतात. माझ्या स्त्रीसुलभ वृत्तीने ही रत्नं गोळा करायचा  आणि एक छानसा कंठा नको पण आपण वेचलेल्या  गार्नेटची एखादी सुंदरशी अंगठी बनवायला काय हरकत आहे ह्या माझ्या मनसुब्यास पतिदेवांनी सुरुंग लावला आणि ‘गार्नेट हिल - - गार्नेट हिल’ असं म्हणत म्हणतच माझ्यावर परतीचा प्रसंग आला. पण थोड्याच दिवसात आमच्या मित्रवर्यांकडून एका डबीत मला गार्नेटचा रत्नजडित नजराणा पेश करण्यात आला आणि माझ्या आनंदाला पारावर राहिला नाही. आजही ते गार्नेट त्या छोट्याशा प्लॅस्टिकच्या डबीसकट मी जपून ठेवले आहेत. एकदा मी माझ्या मैत्रीणीला उत्साहाने ते दाखवायला गेल्यावर तिने मी माझ्या पोटातले किडनीस्टोन्स तर दाखवत नाही असा चेहरा केला आणि “शीऽऽऽ! हे तर इतर दगडांसारखे दगड! - - दगड कुठले? खडे तर आहेत! कुठल्या मित्राने दिले ग?” असा माझाच खरपूस समाचारही घेतला. “अग त्याला पैलू पाडले की असे चमकतील म्हणून सांगू - -पण काय करणार पैलू पाडणारे इथे बसलेले नाहीत ना कोणी फुटपाथवर! रत्नपारख्यालाच रत्नं कळतात. तुला कशी बरं कळावीत?” असं फणका र्‍याने सांगत  आज तगायत ती डबी मी माझ्या कपाटाच्या तळात ठेऊन दिली आहे.

-----------------------------

नाते लडाखशी (अरुंधती प्रवीण दीक्षित)  अनुक्रमणिका