38 लडाखचे वन्य जीवन आणि वनस्पती -
38 लडाखचे वन्य जीवन आणि वनस्पती -
ह्या गोष्टीतील
धर्मराज, भीम, द्रौपदी हे जरी आज नसले तरी इथल्या थंडीतही टिकाव धरू शकणारी केसाळ आणि
अंगापेराने दणकट भटकी कुत्री लेपासून गुमरीपर्यंत आढळतात. तुमची गाडी रस्त्यावरून चालली
असतांना आजूबाजूला असलेल्या ओसाड प्रदेशातून अचानक मागच्या दोन पायावर उभं राहून तुम्हाला
न्याहळणारे झुपकेदार शेपटीचे लहान कानांचे मरमॉटस् सशांचे किंवा खारींचे दुसरे मोठे
भाऊबंदच. त्यांच्या चेहर्‍यावर ओसंडून जाणारं तुमच्याविषयीचं कुतूहल आणि गवत कुरतडण्यासाठीचे
असलेले पुढचे दोन बनी सारखे दात खूपच गोजिरवाणे! थंडीला तोंड देण्यासाठी अंगावर साठवलेली
चरबी आणि त्यामुळे गुबगुबीत आणि बाळसेदार दिसणारी ही बाळं आपण जवळ जाताच सुळकन् पळून
बिळात गायब होतं. माऊंटन गोट म्हणजे डोंगरातल्या बकर्‍या किंवा बकरे अवघड कड्यांवर
चढून मिळेल ते गवत ओरबाडतांना दिसत. दरवर्षी त्यांची जुनी शिंगं गळून त्यांना नवीन
शिंगं येतात. त्यामुळे ठिकठिकाणी ही शिंगं म्हणजे अँटलर्स सापडतात. कारगीलला उतरतांना
मात्र समोरच्या डोंगरावर सरसर चढून जाणारा पांढराचित्ता किंवा व्हाईट लेपर्ड विसरणं
अशक्यच. कियांग म्हणजे जंगली घोडे म्हणा किंवा
खेचर म्हणा! न माणसाळणारी ही जमात खूपच गंमतशीर ! खूप लांबून एखाद्या टेकडीवरून ह्यांची पाच सात कियांगची टोळी रस्त्यावरून येणाऱया
गाडीकडे नीट लक्षपूर्वक बघत असते. पण जरा गाडी जवळ आली की गोंधळून हे सारे त्या लांबच्या
टेकडीवरून खाली धावत येऊन गाडीसमोरून रस्ता ओलांडून पलिकडे जात! बरं! थोडेसे कियांग
कधीतरी गोंधळून असे वागले तर समजण्यासारखं आहे पण प्रत्येकवेळी वेगवेगळ्या ठिकाणी दिसलेले
कियांग अशी पाहुण्यांची भेट घेऊनच त्यांचा गोंधळेकरपणा का सिद्ध करतात न कळे. हे कियांग
मात्र पाकिस्तान-सीमेवर न दिसता चीनच्या सीमारस्त्याकडे जातांना भरपूर दिसतात. नदीच्या
पात्रातून संथपणे भगव्या पताकांप्रमाणे भासणारी भगव्या केशरी रंगाची ब्राह्मिनी डक्स
निश्चल पाण्यावर शांतपणे रेघ उमटवीत पुढे जातांना दिसत. बरोबर त्यांची गोंडस पिल्लं
कधी लाईनसे कतार आईमागे जात तर कधी आईच्या पंखांवर बसून सफर करीत.संन्याश्यांच्या भगव्या
कफनीवरून ह्या सुंदर पक्ष्यांना हे नाव मिळालं आहे. अशाच भगव्या लाल रंगाचे कोल्हेही
कारगीलच्या बाजूला दिसतात. ह्या भगव्या रंगाच्या ब्राह्मिनी डक्सच्या सोबत काळ्या-पांढर्‍या
रंगाची बदकंही लडाखमधल्या नद्यांची शांतता
मनमुराद अनुभवत. हान्लेला ब्लॅकनेक क्रेनचे फोटो काढतांना आम्ही अत्यंत दुर्मिळ पक्ष्यांना
पाहून आलो हे आम्हालाही माहीत नव्हतं. ह्या
पक्ष्यांच्या अभ्यासासाठी सलीमअली वर्षानुवर्षं इथे येऊन निरीक्षण करत होते. आणि उणे
कितीही तापमानाची पर्वा न करता बेदी बंधु ह्या पक्ष्यांच्या अंड्यातून बाहेर पडण्याच्या
प्रवासापासून ते मोठे होईपर्यंत साऱया अवस्थांचे चित्रीकरण करायचा ध्यास घेऊन एखाद्या
योगिराजांप्रमाणे वर्षानुवर्षं इथे साधना करीत होते.
पश्मिना शालींसाठी
प्रसिद्ध असलेले पश्मिना गोट्स् म्हणजे पश्मिना जातीच्या शेळ्या 18,000 फूट उंचीच्या
पुढेच आढळतात. न्यूमा, हन्लेला ह्या शेळ्यांचे मोठे मोठे कळप घेऊन जाणारे गुराखी पहायला
मिळतात. नेहमीच्या शेळ्यांपेक्षा ह्या शेळ्यांच्या अंगावर जास्त लांब लांब केस असतात.
हिवाळ्यात ह्या शेळ्यांना केसांच्या आतून मेंढ्यांसारखी लोकर वाढायला सुरवात होते.
हीच पश्मिना. ही लोकर अतीशय उबदार आणि रेशमासारखी मऊ असते. उन्हाळ्यात ही लोकर गळून
पडायला लागते. ती गळून पडायची वेळ झाली की हे मेंढपाळ खास बनवलेलल्या लोखंडी कंगव्यांनी
त्यांचे केस विंचरून काढतात. विंचरतांना ही पश्मिना लोकर निघून येते. त्याच्यात असलेले
शेळीचे केस व कचरा हातानी वेगळे करावे लागतात. पश्मिनापेक्षा मऊ आणि ऊबदार असलेली तूशची
लोकर मात्र तूश जातीच्या हरणांच्या अंगावर वाढते. ही हरणं पाळता येत नाहीत. त्यांची
शिकार करूनच ही लोकर काढायला लागते. ह्या हरणांची दिवसेंदिवस कमी होत चाललेली संख्या लक्षात घेऊन तूशवर बंदी
घालण्यात आली आहे. आंगमो ही आमची शाळेतील मैत्रीण. तिच्याकडून आम्हाला लडाख स्पेशल
बातम्या मिळत. लडाखमधे म्हणे खूप उंचीवर पूर्वी निळ्या रंगाची हरणं होती. त्यांची निळ्या
रंगाची लोकर फारच दुर्मिळ आणि आता पहायलाही मिळत नसली तरी झंन्स्कार व्हॅलीतल्या दोन
वशिंडवाल्या उंटांच्या आणि तूशच्या लोकरीच्या मऊ मऊ शाली अंगमो पांघरून आली की आम्ही
हात लावून त्याचा लोण्यासारखा मऊ मुलायमपणा बघत असू.
मुबलक वाढणार्‍या
पॉपलर, विलोज च्या जोडीने शुक्पा (juniper) ची सुगंधी झाडंही इथे आहेत. ऑर्किडच्या
काही जातीही सुंदर आहेत. कारगील रस्त्यावर ठिकठिकाणी फुललेले रानटी पाच पाकळ्यांचे
गावठी गुलाब हे इथल्या cold dry desert चे खास अलंकारच म्हणायला पाहिजेत. सात आठ फुटी तर कधी पंधरा फुटाहूनही
उंच - - अतीशय काटेरी -- -जुन्या रुपयाच्या नाण्याएवढ्या व्यासाच्या फांद्या - - मोठे मोठे ताटवे. कधी गुलाबी तर कधी
पिवळे रंग! पिवळे गुलाब जास्त सुगंधी. ह्या गुलाबांची कापलेली काठी 2-4 महिने ठेऊन
दिली तर त्याचे सगळे काटे गळून पडत. पण त्याच्यावरच्या दाट काट्यांच्या खुणा नक्षीसारख्या
उठावदारपणे दिसत. ह्या काठीला पॉलिश केलं की सुंदर दिसे. इथे बनविलेल्या ड्रगॉनच्या
चित्रांना ह्या गुलाबाच्या फांद्यांच्या फ्रेम्स खूप सुबक सुंदर दिसत. लद्दाखचं वेगळेपणही
त्यातून व्यक्त होई. या शिवाय इथल्या Ibex – mountain- goats च्या गळून पडलेल्या शिंगांची
मूठ ह्या गुलाबाच्या दणकट काठ्यांना बसवून
एक सुंदर gift item तयार होत असे. ह्या gift
items मधेच तुरतुकचा दगडापासून बनविलेला कुकर ही अजब गोष्ट होती. लडाख सारख्या थंडीतही अन्नपदार्थ चोवीस तास गरम
ठेवीत असे.
--------------------------------------
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Comments
Post a Comment